نقش کلیدی تغذیه و مدیریت در اولین روزهای پس از هچ
مقدمه
اولین هفته پس از هچ دوره‌ای بسیار حیاتی از نظر رشد و تکامل دستگاه گوارش و ارتقای عملکرد سیستم ایمنی در جوجه‌های گوشتی است و عدم توجه به آن می‌تواند عملکرد کل دوره پرورش را تحت تاثیر قرار دهد. در مطالعات بسیاری، فرایند تکامل و تمایز سلول‌های روده در دوره پایانی جنینی و پس از هچ و تکامل سیستم ایمنی و تشکیل جمعیت میکروبی پس از هچ دیده شده است. علاوه بر این، بیشترین سرعت رشد در دو هفته اول زندگی جوجه رخ می‌دهد. از این رو، سنین اولیه بعنوان یک دوره طلایی بایستی از جنبه‌های مختلف شامل عملکرد دستگاه گوارش، تکامل سیستم ایمنی و جمعیت میکروبی روده مورد توجه قرار گیرد.
مورفولوژی روده و فعالیت آنزیمی دستگاه گوارش در اولین روزهای پس از هچ
لوله گوارش جوجه در روزهای اول پس از هچ نابالغ است و فعالیت آنزیم‌های گوارشی آن با محدودیت همراه است. به طوری که فعالیت آنزیم‌های لیپاز، تریپسین و کیموتریپسین با کمی تاخیر در سن 5 تا 8 روزگی آغاز شده و پس از آن با یک افزایش خطی همراه است و با افزایش سن هضم و جذب لیپیدها بهبود می‌یابد. از سوی دیگر، جذب کربوهیدرات‌ها در دوره پس از هچ و فعالیت کربوهیدرازی میکرویلی‌ها (brush border) در زمان هچ افزایش می‌یابد. بیش از 85 درصد قابلیت هضم نشاسته در روز چهارم و بیش از 95 درصد در روز دوازدهم پس از هچ گزارش شده است. همچنین، تکامل و بلوغ پرزهای بافت اپیتلیال دستگاه گوارش پس از هچ به تدریج اتفاق می‌افتد (شکل 1). کمک به تکامل سریع‌‌تر دستگاه گوارش در اولین روزهای پس از هچ به جذب بهینه مواد مغذی هضم شده و به بهبود عملکرد گله کمک خواهد کرد؛ چراکه با سلامت دستگاه گوارش انرژی برای تولید بیشتر صرف خواهد شد.
شکل 1- روند تکامل پرزهای دستگاه گوارش جوجه‌گوشتی پس از هچ
وضعیت سیستم ایمنی در سنین اولیه
آنتی‌بادی مادری در سه هفته اول پس از هچ نقش مهمی در محافظت از جوجه در برابر عوامل پاتوژن دارد و مقدار آن به تدریج کاهش می‌یابد. بر اساس شاخص‌های ایمنی، سیستم ایمنی هومورال در 6 تا 13 روزگی هنوز نابالغ است و تا قبل از سن 30 الی 34 روزگی بالغ نمی‌شود. طبق مطالعات انجام شده، کمترین سطح اینترلوکین‌ها، اینترفرون‌ها، IgA و IgG در 2 هفته اول زندگی جوجه مشاهده شده است (شکل 2) و سطح ایمنی شامل فعالیت و تکثیر سلول‌های B وT، فعالیت ماکروفاژها و بیان ژن IgA در ایلئوم در30 تا 34 روزگی به حداکثر خود می‌رسد. سایتوکین‌ها مهمترین شاخص در بیان سطح ایمنی هستند که می‌توانند در تنظیـم رشد، تمایز و بلوغ سـلولی، تنظیم پاسخ‌هـای ایمنی و مشارکت در پاسخ‌های التهابی و بهبود زخم دخیل باشند. سطوح پایین سایتوکین‌ها موجب کندی روند تمایز و تکامل سلول‌های بنیادی به سلول‌های بالغ ایمنی و مقاومت ضعیف نسبت به بیماری‌ها می‌شود.
شکل 2– الگوی تکامل اولیه سیستم ایمنی در جوجه گوشتی
شکل‌گیری و تکامل جمعیت میکروبی اولیه لوله گوارش
جمعیت میکروبی دستگاه گوارش جوجه به محض هچ شدن توسعه و تکامل پیدا می‌کند و استقرار میکروبیوتا تا روز سوم پس از هچ انجام می‌شود. جمعیت میکروبی اولیه در توسعه سیستم ایمنی جوجه بسیـار موثر است و اثرات طولانی مدت و قابل توجهی بر سلامت لوله گوارش حیوان می‌گذارد. نوع جمعیت میکروبی نیز بصورت بالقوه روی سیستم ایمنی پرنده در آینده اثرگذار است؛ به‌طوری که ایجاد یک جمعیت میکروبی متعادل در سنتز ایمونوگلوبولین‌ها بخصوص نوع A در روده نقش دارد. پری‌بیوتیک‌هایی مانند دیواره سلولی مخمر که شامل مانان و بتاگلوکان است، با ایجاد شرایط حذف رقابتی سبب ایجاد تعادل بین میکروفلور مفید و مضر دستگاه گوارش می‌شود.
اهمیت تغذیه در سنین اولیه
تغذیه بخصوص در هفته اول نقش کلیدی در توسعه اندام‌ها، ارتقاء سطح ایمنی، مقاومت در برابر چالش‌ها و بیماری‌ها و عملکرد بهینه در کل دوره پرورش دارد. بر اساس نتایج لیلبرن و همکاران (2015)، 48 ساعت گرسنگی پس از هچ می‌تواند منجر به کاهش معنی‌دار وزن بدن و کاهش تعداد گابلت‌سل‌ها بویژه در ژژنوم جوجه‌های گوشتی شود. همچنین، در این مطالعه با تاخیر در تغذیه پس از هچ، تعداد باکتری‌های هوازی مضر در ایلئوم افزایش داشته است؛ این در حالی است که نوع جمعیت میکروبی با سلامت دستگاه گوارش ارتباط مستقیمی دارد. علاوه بر این، با ادامه یافتن گرسنگی تا 72 ساعت، وزن بدن و مقدار مخاط (به علت موکولیز) کاهش می‌یابد. موکوس روده در فعال‌سازی اولیه پاسخ‌های ایمنی و تنظیم بلوغ آن نقش مهمی دارد. باتوجه به اثرات سوء تغذیه دیرهنگام و اهمیت نوع خوراک اولیـه دریافتی، نگاه ویژه به تغذیه ابتدای دوره پرورش اهمیت شایان توجهی خواهد داشت.
نقش پست بیوتیک‌ها در رشد و تکامل لوله گوارش و سیستم ایمنی
مطالعات متعددی در راستای معرفی افزودنی‌های بهبود دهنده مورفولوژی لوله گوارش انجام شده است و ترکیبات پری بیوتیکی و پست‌بیوتیکی از جمله مهمترین این افزودنی‌ها هستند. پرزهای بلندتر نشان دهنده اپیتلیوم بالغ‌تر و عملکرد جـذبی بهتر است و در مطالعات بسیاری، پری‌بیوتیک‌ها و پست بیوتیک‌ها سبب افزایش نسبت طول پرز به عمق کریپت شده‌اند. استفاده از این افزودنی‌ها همچنین بهبود سیستم آنتی اکسیدانی، تحریک سیستم لنفاوی مرتبط با روده و تحریک گابلت‌سل‌ها برای ترشح مخاط را در پـی دارد. از سوی دیگر، ترکیبات موجود در دیواره سلولی مخمر ساکارومایسس سرویزیه می‌تواند به عنوان یک آنتی‌ژن کارآمد و بی‌خطر در تحریک سیستم ایمنی عمل کند؛ این تحریک و تقویت سیستم دفاعی از طریق ارتباط بتاگلوکان و مانان الیگوساکارید با گیرنده‌های تشخیص الگو (PRRs)1 غشاء سلولی ماکروفاژها، مونوسیت‌ها و گرانولوسیت‌ها صورت می‌گیرد. بتاگلوکان سبب افزایش ترشح TNF-α، اینترلوکین 6 و اینترلوکین 10 از مونوسیت‌ها می‌شود که ارتقا سطح ایمنی را بدنبال دارد. همچنین اثرات فراتغذیه‌ای پست بیوتیکی بر پایه مخمر موجب بهبود رشد و عملکرد می‌شود.
شکل 3- نحوه اثر بتاگلوکان دیواره سلولی مخمر در افزایش فعالیت سلول‌های کشنده طبیعی
سخن آخر
باتوجه به نابالغ بودن دستگاه گوارش و سیستم ایمنی در سنین اولیه و حیاتی بودن هفته‌های آغازین پرورش از نظر تاثیرگذاری آن در کل دوره، لازم است در رابطه با ارتقا عملکرد سیستم ایمنی و بهبود هضم، جذب و سلامت دستگاه گوارش در سنین اولیه توجه ویژه‌ای شود؛ چرا که تولید و عملکرد مطلوب در گرو برخورداری از دستگاه گوارشی سالم با عملکرد بهینه است.
References:
1. Song, B., et al., 2021. Journal of Animal Science and Biotechnology. 12: 1-12.
2. Hermans, L., et al., 2021. Frontiers in Immunology. 12: 634-402.
3. Lilburn, M.S. & Loeffler, S., 2015. Poultry Science. 94: 1569-1576.
4. Anwar, M.I., et al., 2017. World's Poultry Science Journal. 73: 651-661.
ارسال دیدگاه
دیدگاه های ثبت شده
تاکنون دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است