نقش کیفیت آب در عملکرد طیور

اجازه ندهیم آب آلوده عملکرد گله را غارت کند!!!

آب فقط آب نیست!

وقتی صحبت از عملکرد گله‌های طیور می‌شود منبع، کمیّت، کیفیت و ترکیبات آب از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است. برای به حداکثر رساندن عملکرد دستگاه گوارش، سلامت روده و عملکرد کلی پرنده نه تنها آب باید به مقدار کافی در اختیار پرنده قرار گیرد؛ بلکه باید دارای تعادلی صحیح در pH، مواد معدنی و سایر ترکیبات باشد. حتی یک عدم تعادل کوچک در این اجزا باعث کمبود مواد مغذی، مشکلات گوارشی و سایر بیماری‎ها می‎شود که منجر به کاهش راندمان خوراک، سلامتی و بهره‌وری کلی می‎گردد.

آب سـالم چیست؟

کیفیت آب معیارهای زیادی دارد که می‌تواند اثرات مهمی بر سلامت حیوانات داشته باشد. تحقیقات نشان داده اثرات سوء مصرف آب ناسالم در پرندگان جوان بسیار جدی‎تر است. کیفیت و کمیّت آب برای عملکرد مطلوب حیوانات بسیار کلیدی است؛ زیرا آب مهمترین ماده مغذی برای حیوانات به شمار می‎رود. می‎دانیم که آب قسمت اصلی تشکیل دهنده بدن تمام حیوانات است. اما در پرندگان جوان نسبت به پرندگان بالغ، آب درصد بیشتری از وزن بدن آن‌ها را تشکیل می‎دهد و این باعث می‎شود آب مصرفی در پرندگان جوان اهمیت ویژه‎ای پیدا کند.

طبق تحقیقات انجام شده، ارتباط مستقیمی میان کیفیت آب مصرفی و خوراک وجود دارد. با کاهش کیفیت آب، مصرف خوراک نیز کاهش پیدا می‎کند و به دنبال آن عملکرد پرنده تحت تاثیر قرار می‌گیرد. آب سالم برای پرندگان درست مانند آب مصرفی انسان‎ها باید عاری از مواد خارجی باشد؛ اما تقریبا هیچ آبی وجود ندارد که هیچ گونه مواد خارجی در آن وجود نداشته باشد. با این حال، در این میان وجود بعضی ترکیبات در آب می‎تواند به شدت مضر بوده و بر بازده خوراک اثرات منفی بگذارد.

عواملی که می‎تواند به طرز چشمگیری کیفیت آب و در نتیجه بازده خوراک را تحت تاثیر قرار دهند:

کل مواد جامد محلول در آب (TDS)
آلودگی باکتریایی به ويژه کلی‎فرم‎ها
نیترات‌ها، نیتریت‌ها و سولفات‌ها
اسیدیته آب

در حالی که پروتکل‎های آزمایشی متفاوتی برای سنجش این عوامل وجود دارد، ساده‌ترین روش این است که آیا می‎توانید از همان منبع تهیه آب پرندگان بنوشید؟ اگر آب برای شما قابل شرب نیست، قطعا برای پرندگان هم مناسب نیست.

شکل 1- استفاده از اسیدهای آلی در آب آشامیدنی طیور مانع از تشکیل رسوب و بیوفیلم در خطوط آبخوری می‌شود.

آب مصرفی گله چه از منابع شهری، روستایی و یا سفره‌های زیرزمینی تامین ‎شود، باید به صورت سالانه مورد آزمایش قرار گیرد تا مطمئن شویم آب سالم در اختیار گله قرار می‎گیرد.

گاهی اوقات با یک بازرسی ساده از خطوط آبخوری می‎توان از حفظ پاکیزگی آب حین عبور از خطوط انتقال اطمینان حاصل کرد. برای مثال زمانی که غلظت سولفید هیدروژن به دلیل رشد باکتری‎ها در لوله‎های انتقال بالا باشد، آب بویی شبیه تخم مرغ گندیده به خود می‎گیرد و یا زنگ زدگی در خطوط آب خوری می‎تواند غلظت آهن را در آب بالا ببرد. همچنین، وجود رسوبات سنگین در لوله‎ های آبخوری به دلیل بالا بودن pH آب و تجمع کلسیم و منیزیوم است.

تشکیل بیوفیلم در خطوط انتقال آب مرغداری

یکی از اصلی‎ترین چالش‎های که در مسیر انتقال آب وجود دارد بیوفیلم است. بیوفیلم‎ یا همان زیست لایه، اجتماعی از میکروارگانیسم‌ها است که به یک سطح متصل شده و توسط پوشش پلیمری خارج سلولی محافظت می‎شود. بیوفیلم را می‎توان نوعی استراتژی دانست که برخی از میکروارگانیسم‎ها از آن استفاده می‎کنند تا خود را در برابر اثرات و نیروهای زیانباری که در محیط طبیعی و یا بدن میزبان وجود دارد حفظ کرده و این‌گونه شانس بقای خود را افزایش دهند. تشکیل بیوفیلم در خطوط انتقال آب می‎تواند به صورت یک کانون دائمی آلوده کننده آب بسیار خطرناک عمل کند. این استراتژی باکتری‎ها می‎تواند قسمت عمده‎ای از مواد مغذی که به صورت محلول در آب در اختیار پرندگان قرار می‎گیرد را از دسترس خارج کرده و اجرای پروتکل‎های واکسیناسیون را با شکست مواجه کند. تنها راه مقابله با بیوفیلم نظارت کامل بر سیستم‎های آبرسانی و استفاده از اسیدهای آلی به منظور کاهش اسیدیته آب و پیشگیری از تشکیل بیوفیلم است (شکل 1).

شکل 2- نقش اسیدهای آلی در بهبود سلامت و عملکرد طیور

استفاده از اسیدهای آلی راهکاری موثر در مهار چالش بیوفیلم

اسیدها به طور کلی به دو دسته اسیدهای قوی و ضعیف تقسیم می‎شوند. اسید قوی به اسیدی اطلاق می‎شود که وقتی در یک حلال حل می‎شود بیش از 99 درصد از پروتون‎هایش را به حلال بدهد. اسید هیدروکلریک (HCl)، اسید هیدرویدیک (HI) و اسید سولفوریک (H2SO4) در این گروه قرار دارند. در نقطه مقابل، اسیدهای ضعیف زمانی که در یک حلال قرار می‎گیرند، تمام پروتون‎های خود را به حلال نمی‎دهد یا به بیان دیگر اسید و باز مزدوج در حالت تعادل دیده می‎شود. تفکیک شدن اسیدها با وزن مولکولی اسید و ثابت تفکیک اسیدی(pKa) ارتباط مستقیمی دارد.

تحقیقات نشان داده است که عمده باکتری‌های بیماری‌زا در محدوده pH خنثی تکثیر پیدا می‎کنند. حال آنکه pH مطلوب اکثر باکتری‌های مفید دستگاه گوارش در محدوده 5 تا 6 قرار دارد. اسیدهای آلی کوتاه زنجیر که به فرم تفکیک نشده هستند، می‎توانند از غشای باکتری عبور کرده و در سیتوپلاسم باکتری تفکیک شوند. در نتیجه‌ی این تفکیک، غلظت یون هیدروژن در سیتوپلاسم باکتری افزایش می‎یابد و محیط داخلی باکتری اسیدی می‎شود. باکتری به منظور حفظ حالت پایدار خود مجبور به بیرون انداختن یون هیدروژن از طریق پمپ‎های غشایی می‎شود که این فرآیند برای باکتری با مصرف انرژی همراه است و در گام اول مانعی بزرگ برای تکثیر آن است. تجمع یون منفی در نتیجه تفکیک اسید در سیتوپلاسم باکتری باعث آسیب جدی به RNA باکتری شده و به دنبال آن مرگ باکتری را به همراه دارد.

شکل 3- سازوکار عمل اسیدهای آلی در کنترل باکتری‌های بیماری زا

اسیدی فایر ساینوسید اِل(ScinoCid L®) تولید شده در شرکت دانش بنیان کیمیازیم، ترکیبی از انواع اسیدهای آلی کوتاه زنجیر است که با محدود سازی رشد پاتوژن‎ها موجب کاهش بار میکروبی آب می‎شود و از تشکیل بیوفیلم در خطوط انتقال آب جلوگیری می‎نماید. علاوه بر این، اسیدی فایر ساینوسید ال با برخورداری از اثرات ضد میکروبی مستقیم در دستگاه گوارش و قابلیت تعدیل pH لوله گوارش، موجب تقویت جمعیت میکروبی مطلوب در دستگاه گوارش می‎شود. این محصول با بهبود مورفولوژی روده اثر بسزایی در افزایش هضم و جذب مواد مغذی داشته و با اسیدی کردن محتویات معده باعث هضم وجذب بهتر پروتئین و مواد معدنی می‎شود که تاثیر آن در بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ قابل مشاهده است. در انتها باید گفت با توجه به افزایش چشمگیر پتانسیل ژنتیکی طیور و همچنین محدودیت در مصرف آنتی‎بیوتیک‎ها این محصول می‎تواند نقش موثری در افزایش سلامتی، کاهش وقوع بیماری‎های گوارشی و بهبود عملکرد طیور داشته باشد.