وقتی کنجاله سویا مسبب مهمترین چالش‌های صنعت طیور است!
جایگاه سویا در خوراک طیور
تامیـن پروتئیـن و انـرژی خوراک بیشتـریـن سهـم را در ساختار هزینه خوراک دارد؛ لذا بررسی کیفیت منابع اصلی این دو در جیره از اهمیت ویژه‌ای بـرخوردار است. کنجاله سویا محصول جانبـی فرایند روغن‌کشی دانه سویا است و به عنوان رایج‌ترین منبع پروتئینی در خوراک دام و طیور استفاده می‌شود. در کنار اتحادیه اروپا، کشورهای چین، هند، آرژانتین، برزیل و آمریکا پنج تولیدکننده اصلی سویا هستند. در حال حاضر، عمده سویای وارداتی به کشور از مبدا هند است. با توجه به کیفیت نامناسب کنجالههای سویا موجود در بازار، اهمیت بررسی و ارزیابی کیفی آن و ارائه راهکارهای موثر برای مقابله با چالش‌های ناشی از آن بیش از پیش احساس می‌شود.
ارزیابی فیزیکی کیفیت سویا
کیفیت کنجاله سویا را می‌توان از دو جنبه فیزیکی و شیمیایی بررسی کرد. از جنبه ویژگی‌های فیزیکی، رنگ، بو و طعم سویا می‌تواند تا حدی در تشخیص کیفیت کنجاله سویا کمک‌کننده باشد. رنگ استاندارد کنجاله سویا، کرم روشن تا قهوه‌ای روشن بدون حضور ذرات سیاه رنگ است. ﺣﺮارت ناﻛﺎﻓﻰ کنجاله سویا سبب ایجاد ﻣﺰه ﻓﻨﺪق می‌شود و اگر ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺣﺮارت دﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ رﻧﮓ آن ﺗﻴـﺮهﺗـﺮ اﺳـﺖ و ﻣـﺰه ﺳـﻮﺧﺘﮕﻰ ﻣـﻰدﻫد. هرگونه بوی آمونیاک، کهنگی، سوختگی و کپک می‌تواند نشانه جدی تقلب، کهنگی یا کپک‌زدگی کنجاله سویا باشد. در مجموع کنترل کیفی چشمی و فیزیکی تا حد زیادی به کارشناس‌آزمایشگاه وابسته است.
روش‌های شیمیایی ارزیابی کیفیت کنجاله سویا
1- تست اوره‌آز (Urease Activity)
تست اوره‌آز برای تشخیص کنجاله‌هایی که حرارت کافی ندیده‌اند مناسب است. محدوده مطلوب فعالیت اوره‌آز 0/05 تا 0/1 است که مقادیر بالاتر نشان‌دهنده حرارت ناکافی و فعالیت ضدتغذیه‌ای آنتی‌تریپسین است.
2- تست حلالیت پروتئین (Protein Solubility) یا تست KOH
حرارت باعث کاهش حلالیت پروتئین می‌شود. روش دیگر ارزیابی شیمیایی کنجاله سویا تست KOH است و مقدار استاندارد آن 78 تا 85 درصد است. مقادیر بالا (85 درصد و بیشتر) نشان‌دهنده حرارت ناکافی و مقادیر پایین (74 درصد و کمتر) نشان دهنده حرارت بیش از حد است. یافته‌های ما از نمونه‌های کنجاله موجود در بازار طی شش ماه گذشته دامنه وسیعی از مقادیر تست KOH (18 تا 90 درصد!) را نشان می‌دهد. از سایر روش‌های شیمیایی می‌توان به اندازه‌گیری درصد رطوبت و خاکستر کنجاله سویا اشاره کرد. در شرایط ایران محدوده رطوبت 12 تا 13 درصد از نظر کیفی معمولاً مورد تایید است؛ اما رطوبت به ویژه بالاتر از 14 درصد به معنای تقلب در تولید کنجاله و کاهش ارزش غذایی آن بوده و احتمال آلودگی قارچی و میکروبی کنجاله سویا را به شدت افزایش می‌دهد. رطوبت کمتر از ۱۰ درصد اغلب نشانه کهنگی و انبار طولانی مدت است. درصد مناسب خاکستر کنجاله سویا 7 درصد است و متاسفانه تا 40 درصد خاکستر در نمونه‌های کنجاله سویا نیز گزارش می‌شود که می‌تواند نشان‌دهنده تقلب در نمونه از جمله افزودن آجر، بنتونیت زرد، کربنات، ماسه و ... باشد. بررسی کیفی کنجاله سویا حائز اهمیت است تا بتوانیم به نحو موثرتری برای چالش‌های احتمالی پیش رو مهیا شویم.
شکل 1- بروز انتریت نکروتیک و خوراک هضم نشده (feed passage) به دنبال استفاده از کنجاله سویای بی‌کیفیت
چالش‌های کنجاله بی‌کیفیت و اثرات مضر آن‌ها بر طیور
کنجاله سویا نیز مشابه سایر منابع خوراک دارای عوامل ضدتغذیه‌ای است که مهمترین آن‌ها بازدارنده تریپسین، لکتین و بتاکان گلایسینین است. بازدارنده تریپسین بیشترین اختلال را در هضم پروتئین ایجاد می‌کند. در پاسخ به این اختلال، پانکراس آنزیم بیشتری ترشح می‌کند که ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ50 تا 100 درصدی اﻧﺪازه پانکراس همراه است. ﻋﻼوه ﺑﺮ این، سبب آسیب کبدی و کاهـش مصرف خوراک، رشد و ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ می‌شود. همچنین، با هضم ناقص و عبور پروتئین خوراک، زمینه فعالیت کلستریدیوم پرفریجنس به ویژه در انتهای دستگاه گوارش (سکوم‌ها) فراهم شده و سبب بروز التهـاب نکروتیک روده‌ای می‌شود. علاوه بر موارد ذکر شده، درصد بالای رطوبت و خاکستر، درصد پایین و کیفیت نامطلوب پروتئین و پروفایل آمینواسیدها و آلودگی به مایکوتوکسینها و کپک‌ها در کنجالههای موجود در بازار، عامل ایجاد بیشترین چالش در گله‌های جوجه گوشتـی و تخمـگذار است که التهاب دستگاه گوارش، رد دان (feed passage)، کیفیـت نامـطلـوب مدفـوع و بستر، کمبود آمینواسیدها، امتناع از مصرف خوراک و در نهایت کاهش عملکرد و وزن پایین‌تر در پایان دوره پرورش را به دنبال دارد.
-2.png)
شکل 2- بروز روده نشت‌پذیر در اثر مصرف سویـای بی‌کیفیت و به ویژه آلوده به مایکوتوکسینها
کیفیت پروتئین کنجاله سویا و ارتباط آن با عملکرد پرنده
کنجـاله سویا منبـع مناسبی از آمینواسیدها بویژه لیزین است که در رشد طیور به خصوص افزایش وزن عضله سینـه در جوجـه‌های گوشتی اهمیت دارد. حرارت‌دهی بیش از حد کنجاله سویا از مهمترین مشکلات کنجالههای سویای موجود در کشور است که سبب دناتوره شدن پروتئین سویا و واکنش میلارد می‌شود که طی این واکنش آمینواسید لیزین از دسترس خارج شده و در نتیجه کاهش کیفیت و ارزش تغذیه‌ای آن را در پی دارد. همچنین، حرارت زیاد سبب تغییر ساختار سایر آمینواسیدها به ویژه آمینواسیدهای گوگرددار مانند سیستئین می‌شود که کمبود آن یکی از دلایل شیوع پدیده کانیبالیسم در بین گله‌های جوجه گوشتی و تخمگذار است.
چالش همیشگی و اجتناب‌ناپذیر آلودگی به قارچ‌ها و کپک‌ها
چالش دیگر کنجالههای سویا آلودگی به مایکوتوکسینها است. در مطالعه انجام شده روی نمونه‌های کنجاله سویا از برزیل، آرژانتین و هند بیشترین میزان آلودگی مربوط به مایکوتوکسین‌های زیرالنون، آفلاتوکسین و T2 بوده است. با توجه به اثرات مخرب مایکوتوکسینها روی اندام‌های مختلف طیور، باید به‌دنبال استفاده از توکسین بایندرهایی بود که بتوانند با طیف وسیعی از مایکوتوکسینها (قطبی و غیرقطبی) مقابله کنند و علاوه بر این در تقویت سیستم ایمنی و کمک به بهبود بافت اپیتلیوم روده نقش ایفا کنند.
راهکارهای مقابلـه با اثرات ضدتغذیه‌ای و چالش‌های ناشی از کیفیت نامطلوب کنجاله سویا
با آگاهی از وجود چالش‌های مختلف و کیفیت نامطلوب کنجالههای سویای موجود در بازار و همچنین عدم وجود جایگزین مناسب آن در خوراک طیور، آنچه اهمیت دارد کاهش اثرات سوء ناشی از سویای بی‌کیفیت با استفاده از افزودنی‌های تقویت کننده سیستم ایمنی، بهبود دهنده هضم و جذب و ارتقا دهنده سلامت دستگاه گوارش از جمله پری بیوتیک‌ها و پست بیوتیک‌ها است. علاوه بر این، امروزه با توجه به اهمیت سیستم ایمنی و جدی‌تر شدن بیماری‌ها و چالش‌های سیستم ایمنی در پـرورش طیـور، استفـاده از پری بیوتیـک‌ها و پست بیوتیک‌ها ابعاد وسیع‌تری پیدا کرده است. به طوری که استفاده از ترکیبات استخراج شده از مخمر به عنوان افزودنی در جهت بهبود سیستم ایمنی و کاهش مصرف آنتی بیوتیک‌ها مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.
پست بیوتیک نوتری ییسـت، محصول حاصل از اتولیز مخمر ساکارومایسس سرویزیه و حاوی هر دو جزء عصاره و دیواره سلولی مخمر هستند. فرآیند تولید این محصول با هدف حفظ عملکرد زیستی اجزاء موثر آن از جمله نوکلئوتیدها، مانان الیگوساکاریدها، بتاگلوکان‌ها، انواع اسیدهای آمینه ضروری، پپتیدها و سایر متابولیت‌های زیستی بهینه‌سازی شده است. نوتری ییست از طریق مکانیسم‌های مختلف موجب بهبود تعادل میکروفلور، تکامل مجرای گوارشی، تقویت سیستم ایمنی و عملکرد می‌شود. علاوه بر خصوصیت پری بیوتیک بودن، این محصول می‌تواند در جذب اندوتوکسین‌های باکتریایی و مایکوتوکسینها نیز موثر باشد. استفاده از این محصول، بهبود عملکرد در گله‌های تغذیه شده با جیره‌های برپایه سویا با کیفیت پایین را به دنبال دارد. با توجه به چالش ناشی از کیفیت پایین کنجاله سویا در خوراک می‌توان از محصولات پست‌بیوتیک در کنار اسیدیفایرها برای تخفیف حدت اثرات مضر ناشی از کیفیت نامطلوب کنجالههای سویا موجود استفاده کرد.
References:
ارسال دیدگاه
دیدگاه های ثبت شده
تاکنون دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است